Corona beheerst het leven van ons allemaal, daarover bestaat geen enkele twijfel. We zitten nu alweer in een tweede (of met de Britse en Zuid-Afrikaanse variant van het virus zelfs derde) besmettingsgolf. Net als in maart 2020 zitten we in een (intelligente) lockdown. Inmiddels zitten we alweer een aantal weken vast aan een avondklok, een maatregel uit vervlogen oorlogstijden. Er worden zware offers gemaakt om de zorg te ontlasten. Offers op economisch maar ook persoonlijk vlak. De vraag is wie voor de economische lasten opdraait. De overheid staat voor gedupeerde ondernemers garant door middel van de NOW-regeling, de Tozo-regeling, de TVL en en de TONK, en tal van andere maatregelen. De regelingen kunnen echter niet alle schades opvangen. Ik sta hierna kort stil bij corona-gerelateerde juridische geschillen die zich op bepaalde terreinen kunnen voordoen omdat contractspartijen hun schade proberen af te wentelen op de contractuele wederpartij.
Een terrein waar de gevolgen van Corona-maatregelen goed merkbaar zijn, is het huurrecht. Vooral in zaken tussen twee bedrijfsmatige partijen zijn de gevolgen voelbaar. De verhuurder is een zakelijke partij maar de huurder ook. Veel bedrijfsmatige huurders zijn gedupeerd door overheidsmaatregelen omdat zij in het gehuurde pand geen klanten meer kunnen ontvangen en bedienen. Alleen de vitale branches, supermarkten, slagerijen, slijterijen, et cetera, kunnen klanten blijven ontvangen in de winkel.
Met betrekking tot de huur van bedrijven in de niet-vitale sector, die noodgedwongen zijn gesloten, wordt door rechters regelmatig geoordeeld dat sprake is van een gebrek in de huurovereenkomst. Tijdelijk bestaat niet de mogelijkheid om het bedrijfspand te gebruiken voor het overeengekomen doel, zonder dat de huurder daar iets aan kan doen. Sommige rechters kwalificeren de ontstane noodsituatie ook als een ‘onvoorziene omstandigheid’, die wijziging van de huurovereenkomst rechtvaardigt: Corona heeft niemand voorzien. De oplossing is vaak vrij evenwichtig: de schade wordt door partijen gedeeld omdat geen van partijen verantwoordelijk is voor de ontstane situatie. In de toepasselijke huurvoorwaarden kan huurprijsvermindering echter contractueel zijn uitgesloten. Of een zo’n contractuele uitsluiting standhoudt in het licht van de noodtoestand zal de rechter dan moeten uitmaken.
Een andere sector die ontzettend zwaar is getroffen, is de reis- en evenementenbranche. Worden in die sector ook de lasten gedeeld? Ja, dat kan bijvoorbeeld via het uitgeven van vouchers aan de klanten die een reis, accommodatie of evenement boeken. Soms kunnen klanten kosteloos annuleren binnen een bepaalde tijd voor de datum van boeking, als dat contractueel is bepaald. Soms is annulering volgens de overeengekomen voorwaarden niet mogelijk. Als de service kan worden uitgevoerd door de ondernemer, dan leidt dat op zichzelf vaak niet tot een recht tot annulering. Het kan goed zijn dat de klant geen behoefte meer heeft aan de reis, accommodatie of het evenement omdat het vakantiegevoel of de behoefte aan een (nog wel mogelijk) evenement wel weg is. Een voucher kan uitkomst bieden, zowel in de situatie dat de klant niet kan annuleren maar geen behoefte meer heeft aan de dienst waar hij recht op heeft, maar ook in de situatie waarin de klant wel mag annuleren maar de klant solidair wil zijn aan de ondernemer die een sterke omzetdaling heeft. Soms zullen dwingende wettelijke bepalingen van toepassing zijn en de rechten van de klant beïnvloeden.
Kortom, we zien op de voornoemde terreinen dat Corona verregaand ingrijpt op de rechten en plichten van partijen. In zekere mate zijn de contractuele afspraken ten aanzien van de gevolgen van Corona echter beslissend. Per geval zal moeten worden bekeken of een uitzondering is gerechtvaardigd. Met name consumenten zullen daarbij mogelijk nog worden geholpen door dwingend recht.
Uiteraard zijn de coronamaatregelen ook nog van invloed op overige rechtsgebieden zoals het arbeidsrecht en ondernemingsrecht. Heeft u hierover vragen, dan kunt u uiteraard contact met ons op opnemen.
Bo Holthinrichs
